In de commissie BLD werd afgelopen week het initiatiefvoorstel ‘Intrekken referendum’ van de VVD besproken. De fractie Stadsbelangen Delft staat onder voorwaarden niet negatief tegenover het initiatiefvoorstel van de VVD. Hoewel de heer Ravindra Kiel, voorstander van het referendum, het mooi verwoordde, namelijk: ‘Het referendum is als een brandblusser: Je hoopt dat je hem niet nodig hebt, maar wilt hem wel graag in huis hebben voor het geval dat…, vindt Stadsbelangen dat je ervoor moet zorgen dat er geen brand kan ontstaan. Dan heb je ook geen brandblusser nodig.
Op zichzelf is het goed dat volksvertegenwoordigers voor hun oordeelsvorming de mening van burgers willen weten. Daarom wil Stadsbelangen Delft dat de inwoners nog meer aan de voorkant van het proces bij plannen worden betrokken. Dat zou een goed alternatief moeten zijn voor het referendum. Dit naast andere middelen, zoals een internetpool of een burgerpanel. Ook kunnen fracties bezoeken afleggen, spreekuren houden en op andere manieren de bevolking raadplegen. Bovendien is onze ervaring dat inwoners de politiek altijd weten te vinden als men dat nodig vindt.
Onlangs is op initiatief van enkele raadsleden, die geen meerderheid in de gemeenteraad wisten te behalen, getracht om alsnog een referendum af te dwingen inzake het nieuw te bouwen stadskantoor. Het is een jarenlang lopend proces met de nodige centimeters dossiers. Je kunt niet op het laatste moment hierover een referendum houden. Het is een complex dossier met veel integraliteit. Als je niet jarenlang bent meegegaan in dit dossier, ontbreekt de deskundigheid om hier iets zinnigs over te zeggen.
Populistische fracties zouden dan mogelijk een referendum willen beïnvloeden met de vraagstelling: ’80 miljoen voor een stadhuis of het openhouden van een filiaal van een bibliotheek, buurthuis etc.’ De uitkomst is dan voorspelbaar, maar wat de negatieve effecten zijn, wordt niet nader toegelicht. De reden dat Stadsbelangen Delft toen wel het positieve advies van de referendumkamer overnam, had te maken met het feit dat de referendumkamer positief adviseerde en het instrument referendum voor onze inwoners bestond. De partijen, die nu volop pleiten voor het handhaven van dit instrument, onder andere D66 en PvdA, ontnamen de inwoners toen het bestaande recht. Referendum dus als het hen uitkomt. Dat ging onze fractie te ver.
Stadsbelangen Delft vindt dat het referendum op gespannen voet staat met de vertegenwoordigende democratie. Het functioneren van de democratie in ons land is gebaseerd op het staatsrechtelijke principe van volksvertegenwoordiging. Gekozen burgers in de diverse volksvertegenwoordigingen nemen, namens de kiezers, besluiten die bindend zijn voor de samenleving. Een referendum, zijnde een soort enquête onder kiezers over een bepaald onderwerp, staat met dit principe op gespannen voet.
Ten eerste kan een referendum gezien worden als een zekere ontkenning, of in elk geval een ongewenste relativering van de bevoegdheid van de gekozen volksvertegenwoordiging om zelfstandig besluiten te nemen. De raad kan en mag juist zelfstandig besluiten nemen, omdat hij daarvoor gekozen is.
Ten tweede vindt er bij een referendum geen afweging plaats van het betreffende onderwerp tegen andere zaken die aan de orde zijn, terwijl deze integrale afweging nu juist een essentieel onderdeel is van de politieke besluitvorming in de gemeenteraad. Daarnaast is de problematiek doorgaans te gecompliceerd om deze in een referendumvraag genuanceerd aan de orde te kunnen stellen. Dit maakt het instrument ongeschikt voor beslissingen over integrale vraagstukken
Een referendum brengt de volksvertegenwoordigers in lastige en vrijwel onoplosbare dilemma’s. Wat moet namelijk zwaarder wegen? De opvatting van de meerderheid van de raad of die van de meerderheid van referendumstemmers? Een referendum zou hoogstens verdedigbaar kunnen zijn als uiterste middel in zeer fundamentele kwesties, waarbij de opvattingen door de partijen heen lopen en waarin de reguliere volksvertegenwoordiging zich wil verzekeren van bekendheid met de opvatting van de meerderheid van de bevolking, alvorens een beslissing te nemen (raadgevend referendum).
Het instrument referendum wekt verwachtingen over zeggenschap bij burgers die niet kunnen worden waargemaakt. Ook bezien vanuit de bevolking is een referendum geen goed instrument. Het suggereert dat de bevolking zeggenschap heeft, terwijl staatsrechtelijk alleen het vertegenwoordigende orgaan bevoegd is om het besluit te nemen. Een ‘bindend’ referendum, waarbij het bestuursorgaan op voorhand de uitslag van het referendum volgt, is in feite in strijd met de Grondwet. Een referendumverordening wekt dan ook een onterechte verwachting bij de bevolking en dat is ongewenst. Bovendien zijn voor minder complexe vraagstukken voldoende andere middelen om de bevolking te raadplegen
Stadsbelangen Delft wil vooralsnog niet zomaar afscheid nemen van het referendum in onze stad. Wij willen dat beginspraak eerst goed ingeregeld en geborgd moet zijn. In mei 2012 wordt hierover in de commissie gesproken. Afhankelijk van de discussie dan, kan bezien worden of intrekking van het referendum aan de orde kan zijn.
Fractie Stadsbelangen Delft
Wim de Koning
